SAN FERNANDO

Neng Virgilio P. Calilung
Julyu 17, 2008

Pilatan ding adwang balen ing Baculud at Mexico
King panawun a minuna awsan deng Sto. Rosario,
Migagap lang alilan de lagyung San Fernando
Iti kabud inyang petsang disisyeti doble singko (1755).

Tawling also ning Agostu disiyeti sitenta’y singko (Aug. 31, 1755)
Pemarangal neng pigkalub ketang Ari rang Fernando,
‘tang opisyal a Kastila ing kaburian na yang linto
Makanyan ya pangabura ing balen Sto. Rosario.

Ketang año disisyeti nobenta’y seis kanita (1796)
Latnag binsagan dang Culiat katuglung at sakup ne pa,
‘nyang disiotsu beynti-nwebi (1829) misagsag at miwale la
Meging balen ya’ng Angeles—mikawani no kanita.

Linakad a panawun labing walung dalan a banwa
Ketang bili rang alipan migdusa lang mibabata,
Menasa lang ortelano, negosyante ketang bie ra
Dit man ela milaya inigpit do king kultura.

King kekaban ning panawun miaregla neng gubyernu
Mikalaya nong sisimba magaral ding Pilipinu
At mamuisan no kanita alang tutul lang mamintu
Apundar deng e’ misundu itang telakad dang tramu.

Disiotsu nobenta’y otso (1898) mapalad lang Amerikanu
Ketang dimut a panawun akamkam de ing gubyernu
Ing kayapan da’t gelingan tengalan ding Pilipinu
Makanyan lang misun a lub king bigla rang panasensu.

Kanita sindu rang gewa itang tramung atmung kaba
Temakan neng San Fernando king linyang ibat Menila,
Ketang disinwebi kwatro (1904) meyari ya panga-gawa
Sidsad deng anggang Dagupan—ding maganakang banyaga.

Kanita ne mitaluktuk king negosyo’ng San Fernando
Kambe na pang telakad de karin itang Pasudeco,
‘nya tingad nang masampat Gobernador M. Armedo
Ya ing dapat mag-CAPITAL king datang a ‘tawling aldo.

Agyang naman nang usisan e ‘mapigil ing nasa na
King bista’t dakal lang tutul ketang payu na kokontra,
Belawus nang ilipat ne kapitolyo at iskwela
Ing balen ning San Fernando ya nang meging kabisera.

Metung pa keng dinalakit a ‘tinuki San Fernando
Ing pangamat ding Baculud karing parol menimbentu,
Inyang pigmulan dong gewa kanitang año disiotsu
Lilimbun dong puprusisyun siyam a ‘aldo bayu Pasku.

Migit lalu nong bulalag angga king panawun ngeni
Mapda’t sunlag lang kikilim king panaslag da neng bengi,
‘Nya sa’t ninu ya mang tangal malsinta ya at mawili
Lalo na reng king ligligan awsan dong parul iganti.

Karin king Paskuhan Village, magaganap ing ligligan
Uling karin atmung lwalas mipagyu lang taong dakal
‘ting ‘lukano at Bisaya, Tagalug at Kapampangan
At dakal lang Amerikano—maglitrato keng labanan.

At dakal pa ring mumunlad negosyo king kasalukuyan
Mengari king sambitlan kng tosinung sari kanyaman,
Ding Bisaya’t Ilokanu, Tagalug at Kapampangan
Aldo-aldo lang mamakyo--- patakman dong e’ pautang.

Atin pang lalung masali king negosyu nang Lolita
Tutung kapad dang sasalwan deng kalulu at makwalta,
Eya sayang ing pera mu nung sali kang longganisa
Uling sidsad la kanyaman—ukulan kung bias ka pa.

Tutung dakal ne sinulung ing siyudad ning San Fernando
Iti mekad atiya ngan king gamat ding pulitiku,
Antimo’y Oca Rodriguez e’ payugut neng yareglu
King ban sumangid ning bie na--- luguran de pa ring tau!!